Hawada Soomaaliya ayaa la kulantay mid ka mida xiisadihii ugu adkaa, taas oo la xiriritay maamulka hawada iyo cidda la xiriireysa diyaaradaha isticmaala.
Arrintan ayaa sababtay in duulimaadyo caalamiya ay la kulmaan warbixino duulimaad oo aan rasmi ahayn oo ay heleen, sida ay qireen Muqdisho iyo Hargeysaba, taas oo kor u qaaday khatarta heerka badqabka hawada ee Soomaaliya.
Haya’adda duulista rayidka ee Soomaaliya ayaa sheegtay in hadda wax laga badalay habka isgaarsiinta ee lagula xiriiro diyaaradaha maraya hawada Somaliland, sababo la xiriira hubinta badqabka hawada, sida ay u sheegeen BBC da.
Axmed Macallin Xasan oo ah maareeyaha Hay’adda Duullimaadyada Rayidka Soomaaliya ayaa BBC-da u xaqiijiyey in hadda diyaaradaha maraya hawada Somaliland lagula xiriirayo qalab cusub oo ay bilaabeen isticmaalkiisa. Waxaa isticmaali doona qalabkaan hagayaasha diyaaraha ee Soomaaliya.
Qalabkaan cusub ayuu ku sheegay inuu yahay taleefanka ku shaqeeya dayax-gacmeedka, kaas oo ay haystaan diyaaradha iyo xafiiska laga hago diyaaradaha ee Soomaaiya labadaba.
“Arrintaasi si fiican ayay u shaqaysay, wax walwal ahna kama qabno…dayuuradihiina wax saamayn ah kuma yeelan,” ayuu BBC da u sheegay Axmed.
Wuxuu intaas ku daray in habkani xaliyay carqaladihii ay la kulmayeen diyaaradaha dulmara hawada Soomaliya.
“Hadda waxaan arkaa diyaaradda Emaratis oo u socota Brazil oo maraysa hawada Soomaaliya marka si fiican ayey u socotaa” ayuu BBC-da u sheegay Axmed Macallin oo ku sugnaa qolka laga hago diyaaradha ee Muqdisho.
Adeegsiga Taleefankaan ku xiran dayax-gacmeedka ayey haya’adda duulista ee Soomaaliya sheegtay in kaliya loo isticmaalayo duulimaadyada dul maraya hawada Somaliland oo kaliya.
Soomaaliya ayaa sheegtay in ay haysato saddex nidaam oo ay kula xiriirto diyaaradha dulmaraya hawada, kuwaas oo kala VHF, taleefanku shaqeeya dayax-gacmeedka iyo qalab saddexaad oo ah mid ku shaqeeya internetka oo fariimo la isku weydaarsado. Waxay sheegtay in hadda ay meesha ka saartay qalabka VHF ee raadiyaha ah.
‘‘Duuliyaashu waxay hore u haysteen xorriyad ah inay adeegsadaan dhamaan saddexda nooc ee lagula xiriiro diyaaraha maraya hawada Soomaaliya, laakiin hadda waxaan qaadnay xorriyada qalabka kowaad ee raadiyaha,” ayuu BBC da u sheegay maareeye Axmed.
Jawaabta Somaliland.
Maareeyaha guud ee Haya’adda duulista iyo madaarada ee Jamhuuriyada iskeed madaxbanaanida ugu dhawaaqday ee Somaliland, Cumar Sayid Cabdilaahi ayaa BBC-da u sheegay in iyagu ay wataan howshooda adeegsiinta diyaaradaha maraya hawada Somaliland waxna aysan kaga xirnayn Soomaaliya.
Waxaan wax ka weydiinay in qalabka VHF ka ay wali kula xariirayaan diyaaradaha iyo in kale, balse waa uu ka gaabsaday in uu carbaabo nuuca qalab ee adeegsanayaan.
‘‘Hadda waxaan kaala hadlayaa taawarka, diyaaradihii dul marayey hawada Somaliland ayaa loo shaqaynayaa, cid awood u leh inay joojisana malaha,” ayuu BBC da u sheegay maareeye Cumar Sayid.
Laakiin wuxuu ku eedeeyay Muqdisho ‘‘in ay wali wado carqalad galinta hawada Somaliland, taasina u bahan tahay xal ee aysan u baahnayn in laga meer meero’’.
Sidaas si lamid ah Axmed Macallin ayaa isna ku eedeeyay Hargeysa “inay la xiriiraan diyaaraaha maraya hawada”.
Muxuu yahay qalabka ‘SatellitePhone’
Hanaankan waa mid ka mida xiriirada isgaarsiineed ee ay adeegsadaan hagayaasha diyaaradaha iyo duuliyaashuba kaas oo ah mid ku xiran dayax gacmeedka.
Telefoonkan ayaa ah mid loo adeegsado ‘ Code’ gaar ah oo dhexmaraya dayax gacmeedka, kaas oo si toos ah ugu dhacaya taleefanada yaalla qolka laga hago diyaaradaha maraya hawada ee dalkaasta uu goonida u leeyahay.
Tan iyo markii dowladda federaalka ee Soomaaliya ay si rasmi ah ula wareegtay maamulka hawada dalka dhamaadkii sanadka 2017-ka, waxaa markii u horeysay ee waalac noocaan ah ka dhashay hawada Soomaaliya xilligaan oo xiisadi ka jirto gobolka geeska Afrika.
Xiisadda ayaa timid kadib markii Itoobiya ay heshiis la saxiixatay Somaliland.
Heshiiskaas ayaa dhigayay in Itoobiya la siiyo dhul xeebeed dhan 20 km, kaas oo ay ka dhisan doonaan saldhig ciidamada badeed ah oo ay Itoobiya leedahay.
Soomaaliya ayaa ka carootay heshiiskaas, walina kama aysan laaban labada dinac.
