Sida ay qabaan culimada caafimaadka, saddex arrimood ayaa ugu badan, kuwaasoo loogu baahdo in jirka qofka dhintay lagu ilaaliyo talaagad ama qaboojiyaha maydka sida uu BBC-da u sheegay Dr Cismaan Cali Gaboowe oo ka howlgala isbitaalka Kenyatta ee Magaalada Nairobi.
Arrinta ugu weyn ee maydka loogu hayo qaboojiyaha ayaa ah in la baaro sababta dhimashada, ayadoo sharcigu doonayo caddayn caafimaad, waana in la kaydiyo si looga qaado hidde side si ehelkiisa lagu baadi goobo iyo in xarumaha waaweyn ee caafimaadka ama jaamacaduhu u adeegsadaan qaab caafimaad.
Soomaaliya oo inta badan si maalinle ah ay uga dhacaan falalka dilalka ayaa waayadii danbe waxaa soo kordhayey tirada maydadka eheladoodu dalbanayaan in loo galiyo talaagadaha maydka inta ay helayaan cadaalad.
Labadii kiis ee ugu danbeeyeyna waa alaha u raxmadee Luul Sheekh Cabdicasiis iyo Cabdiraxmaan Maclow Abiikar oo labadu ku jira maalmo talaagada Maydka cisbitaalo ku yaala Muqdisho, ka dib ehelka oo dalbanaya inay cadaalad helaan sida eheladu BBC-da u sheegeen.
Isbitaalka Madiina waa mid ka mid isbitaalada Muqdisho ee bixiya shahaada dhimashada isla markaana la geeyo maydadka siyaabaha kala duwan u dhinta, maamulka isbitaalka ayaa BBC u sheegay in bilihii la soo dhaafay ay kordheen ehelada dalbanaya in maydadka loo galiyo talaagada maydka.
Wuxuu xusay in hadda ay buuxaan toddobada talaagadood ee lagu kaydiyo maydka ee cisbitaalka Madina‘‘ hadda ayaa na loo keenay mayd kale oo badda laga keenay, meel aan galinana ma hayno,waa caqabad na haysata”, Sidaa waxaa yiri Dr Maxamed Cabdiraxmaan Jaamac oo ah agaasimaha isbitaalka Madiina.
Dr. Maxamed Cabdiraxmaan ayaa BBC-da u sheegay in kororka maydadka la galinayo qaboojiyaha ay xitaa culays ku tahay isbitaalka.
Wuxuu sheegay in laga soo bilaabo bishii Disembar ee sanadkii la soo dhaafay ay diiwaan galiyeen ilaa sagaal iyo toban maydad eheladoodu dalbadeen in talaagada la galiyo halka bishii janaayo ay kiisasku ahaayeen siddeed iyo toban la galiyey talaagadda maydka kuwaas oo ehaladoodu codsadeen.
‘‘Waxay isugu jiraan ilaa saddex kiis maydadka loo baahdo in qaboojiyaha la galiyo, kuwo waxaa soo gudbiya hay’adda dambi barista, kuwana waxaa loo galiyaa inay ehelku dalbadaan in loo hayo muddo kooban si dad dibadda ama qurbaha ka imaanayo loola sugo aaska, laakiin kuwa ugu badan ee isbitaalku la kulmo waa dad dalbanaya in maydka loogu hayo qaboojiyaha ilaa inta ay ka gun gaarayaan ama cadaalad ka helayaan” ayuu yiri Dr. Maxamed.
Agaasimaha cisbitaalka Madina Maxamed Cabdiraxmaan ayaa BBC-da u sheegay in baahida isbitaalka iyo sida xadhaafka ah ee ay u soo kordhayaan maydadka loo baahanayo in la galiyo qaboojiyaha ay aad u kala badan yihiin.
‘‘Haddii isbitaalku xaqiijiyo sababta dhimashada uuna bixiyo warqadda shahaadada dhimashada, looma baahna in maydku ku jiro talaagadda, waayo waxaa dacwada maxkamadaha qaybta ugu weyn ka noqonaya caddaynta sababta dhimashada ee maydka ee isbitaalku bixiyo laakin wali dadku ma fahamsana, waana dalbadaan wali” ayuu intaas ku daray Dr. Maxamed Cabdiraxmaan.
Maxaa ku dhaca maydka marka talaagada la galiyo?
“Waxaa jirta khidmad lacageed oo dhan boqol doollar oo laga qaado habeenkii maydka ku jira talaagada isbitaalka Madiina taas oo ay tahay inay bixiyaan ehelka dalbaday” ayuu BBC-da u sheegay Dr.Maxamed Cabdiraxmaan agaasimaha cisbitaalka Maddina.
‘‘Waxaa jira maydad aan talaagadda ku haynay mudo afartan cisho ah, kuwa ilaa soddon iyo shan cisho, marka waa aragnay intaas, khidmadda laga qaado ehelada ayaa ku imanaaya iyagoo ku dhahaya intaas ma bixin karno marka culays jira waaye oo loo baahan yahay in bulshada laga wacyi galiyo” ayuu intaas ku daray Dr.Maxamed.
Isbitaalo kale oo ku yaala Soomaaliya oo iyagana aan la hadalnay ayaa sheegay in ay arkaan kiisas aan badnayn balse ay jiri karaan baahida ah in maydad la galiyo talagaadaha qaboojiyaha ah. Laakiin wali tirada talaagadaha qaboojiyaha maydka loo isticmaalo ayaa aad ugu yar baahida loo qabo deegaanada Soomaalida.
Sida uu BBC-da u sheegay Dr Cismaan Cali Gaboose, waxaa dhacda in haddii aan maydka loo helin qaboojiye darajada qabowgiisu ay tahay 0 ilaa -50 darajo, ay u badan tahay in dhibaato ku dhacdo jirka meydka taasna ay ka mid tahay inuu goo’go jirka ama uu qurmo. “Laakin mar kasta meydku wuu qurmaa wixii maalmo ka badan, lagumana hayn karo qabow kasta muddo dheer” ayuu sii raaciyey.
‘‘Haddii heerka qabowga qaboojiyaha uu ka billowdo eber waxaa dhacaya in qofka maydka jirkiisu wax yeelo soo gaadho , heerkaasna wax maalmo ka badan laguma hayn karo, laakin hadii ay eber ka hoosayso ilaa darajada konton waxaa laga yaabaa in toddobaadyo ama bilo lagu hayo maydka halkaas marka waxay ku xiran tahay hadba nooca la adeegsanayo ee qaboojiyaha” ayuu yiri Dr. Cismaan.
Dalalka dunida ayaa ku kala duwan muddada loogu talagalay in maydka lagu hayo qaboojiye, waddamada yurub qaarkood ayaa qaba in shan cisho loo hayn karo ehelada, halka caafimaad ahaan isbitaaladu hayn karaan mudo kow iyo labaatan cisho ah.
Qorshaha kaydinta maydka waxaa sidoo kale loo adeegsadaa maadooyin kale oo kiimiko ah si muddo loo hayn karo.
