Labada Aqal ee Baarlamaanka Federaalka Soomaaliya ayaa arbacadii cod aqlabiyad ah ku ansixiyey heshiis ay dowladda Soomaaliya la gashay dhiggeeda dalka Turkiga, kaas oo ku saabsan iskaashiga dhinaca difaaca iyo dhaqaalaha ah.
Waxaa ka horreeyay heshiis is afgarad oo ay jamhuuriyadda iskeed madax bannaanida ugu dhawaaqday ee Somaliland la gashay Itoobiya kaas oo lagu kala saxiixday magaalada Addis Ababa ee Caasimadda Itoobiya, 1 Janaayo.
Waxaa uu ku saleysnaa in Itoobiya ay dhul badeed hesho iyo in saldhig ciidan ay ka dhisan doonto dhulka Somaliland, waxaase ka biyo diidday dowladda Soomaaliya oo sheegtay in dhulka ay Itoobiya dooneyso uu ka mid yahay dhulkeeda.
Heshiiskaas oo muran badan dhaliyay ayaa Somaliland waxa ay ku adkeysatay in wax waliba oo dhulkeeda ah ay u madax bannaan tahay ayna mas,uul ka tahay, isla markaana aysan cidna kala tashan doonin.
Heshiiska haatan lagu anxsiyay Muqdisho oo ahaa mid aysan akhrin ama arkin xubnaha baarlamanka balse ay sheegeen in loo dulmaray ayaa loo arki kara mid wax u dhimi kara ama khuseyn kara heshiiskii Somaliland iyo Itoobiya sida ay dadka qaar qabaan.
Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud ayaa sheegay in heshiiskan iskaashiga dhanka difaaca ee ay la saxiixdeen Turkiga, uusan ahayn mid lagula diririyo Itoobiya oo haatan ay muuqato in xiisad kulul ay ka dhaxayso.
Waxaase xusid mudan in dowladda Turkiga ay lafteedu heshiisyo dhowr ah kula jirto dowladda Itoobiya, waxaana kamid ah heshiis ganacsi oo weyn, waxaana Turkigu uu maalgashaday qaybo badan oo ka mid ah Itoobiya.
Turkiga ayaa sida Soomaaliya wuxuu Itoobiya kula jiraa heshiis difaac, waxa uuna ka caawiyay diyaaradaha qumaatiga u kaca.
Maxamed Mukhtaar Ibraahim oo ah wasiirkii hore ee batroolka ee Soomaaliya, kana faallooda arrimaha siyaasadda oo BBC-da la hadlay ayaa yiri “Sida uu madaxweynuhu sheegay heshiiskan muddo dheer ayaa laga shaqeynayay, ma aha mid abuurmay intii ay taagneyd xiisaddan, hase yeeshee heshiiskan waa mid qeexaya in Turkigu uu gacan weyn ka geysanayo wax kasta oo ah ku xad gudubka dhulka Soomaaliya”, taas waxaa ku jira badda, cirka iyo berriga.
Cabdinaasir Axmed Adan oo ah dhaqaaleyahan ka faallooda arrimaha siyaasadda ee geeska ayaa BBC-da u sheegay in haba yaaraatee wax saameyn ah uusan heshiiskan ku yeelan karin kii horay ay u kala saxiixdeen Itoobiya iyo Somaliland.
“Heshiiskan lagu ansixiyay Muqdisho ee u dhexeeya Turkiga iyo Soomaaliya, haba yaraatee waxba uma dhimi doono, sababtoo ah Turkigu waxa uu heshiis weyn oo ah mid dhaqaale iyo mid difaac kula jiraa Itoobiya mana doonayo in uu heshiiskaas wax u dhimo maadaama ay dan badan ugu jirto”, ayuu yiri Cabdinaasir.
Madaxweynaha Turkga Rajep tayyib Erdogan qudhiisu waxa uu si adag uga hadlay in aan la fara gelin karin midnimada dhuleed ee Soomaaliya, xilli uu ku sugnaa magaalada Qaahira ee dalka Masar ayaa waxa uu ballan qaaday “in ay difaacayaan madaxbannaanida Soomaaliya”.
Wasiir Maxamed Mukhtaar ayaa mar kale yiri, “Turkigu waxa uu heshiis kan la mid ah kula jiraa Itoobiya, waa macquul in uusan dhinac la safan ama si gaar ah u taageerin, waxaana laga yaabaa in xiriirka kala dhexeeya labada waddanba uu uga faa’iideysto isku soo dhaweyntooda”.
Sidoo kale waxa uu sheegay Maxamed Mukhtaar in Itoobiya xitaa haddii ay sii howlgeliso fulinta heshiiskan ay hor taagan yihiin caqabado dhowr ah oo u baahan in ay ka soo gudbo, sida ansixita baarlamaannada Somaliland iyo Itoobiya iyo ka gudubka heshiisyada xeerarka caalamiga ah.
Dhaqaaleyahan Cabdinaasir Axmed dhankiisa waxa uu sheegay in Soomaaliya horeba ay dalal kale kula jirtay heshiisyo, kuwaasina aysan soo fara gelin jirin arrimaha Somaliland, tanina ay la mid tahay.
“Heshiiskan waxa uu burinayaa hadalkii hore ee Soomaaliya ee ah in dhulkeeda duullaan lagu yahay, Soomaaliya waxa ay bixisay boqokiiba soddon in Turkigu faa’iido ahaan u qaato khayraadka badda ee Soomaaliya, waana isla meeshii oo Turkiga ayaa labada dhinacba faa,iido ku qaba” ayuu sii raaciyey Cabdinaasir Axmed.
“Sida heshiiska loo qariyay waxa ay u muuqataa in Soomaaliya ay Turkiga siisay wixii ay ku diiddaneyn Itoobiya, Somaliland waxa ay leedahay ciidan badeed, dhulkeeda kama jiro burcad badeed iyo qashin lagu qubo baddeeda, dalalka Soomaaliya ay heshiiska kula jirto Somaliland ma yimaadaan, tanina waa la mid oo ma iman doonaan”, ayuu sii raaciyay Cabdinaasir Axmed Adan.
Soomaaliya ayaa gashay heshiisyo dhowr ah tan iyo markii uu soo shaac baxay in khilaaf diblomaasiyadeed uu kala dhexeeyo Itoobiya. Somaliland waxay weli ku adkaysanaysaa in heshiiska ay la gashay Itoobiya uu dhaqan gali doono.
