Khabiir sare oo arrimaha bani’aadannimada ah kana tirsan Qaramada Midoobay oo ku sugan dalka Haiti ayaa ka digay in dalkan uu cagta saaray inuu la mid noqdo “sida Soomaaliya kuna jiro marxaladihiisii ugu xumaa” kadib markii sare u kaca rabshadaha burcaddu ay ku qasbeen tobnaan kun oo qof inay qaxaan isla markaana ay caasimaddiisu ka go’do dunida inteeda kale.
Keliya muddo bil ah kadib markii kacdoonka burcaddu uu billowday, William O’Neill – oo ah qareen arrimaha bani’aadannimada una dhashay Mareykanka oo u safrayay Haiti wax ka badan 30 sano – ayaa walaac ka muujiyay xaaladda ka sii dareysa ee caasimadda Port-au-Prince.
Garoonka caalamiga ah ayaa xiran tan iyo billowgii March sababo la xiriira rabshadaha, ajaanibta ayaa looga saaray helikobtarro, dagaalyahanno burcad ah oo aad u hubeysan ayaana weli fowdada sii wada, iyagoo weerarro ku qaada iskuullada, jaamacadaha, isbitaallada, bankiyada iyo ganacsiyadaba.
Arbacadii waxaa xatooyo iyo dhicitaan lagula kacay matxafka qaranka.
Dadka ayaa la arkayay iyagoo qaadanaya haraaga gawaari dhex yaalla dukaan ay burcadda hubeysan dab ku qabadsiiyeen Port-au-Prince, 25 March 2024.
Tobnaan kun oo qof ayaa ka qaxay caasimadda Haiti ee Port-au-Prince, si ay uga baxsadaan burcadda hubeysan.
QM ayaa ku qiyaastay in in ka badan 53,000 ay ka baxeen magaalada oo ay ku nool yihiin 3m intii u dhaxeysay 8-27 March.
Waxay QM ka digeysaa in gobollada miyiga oo ay dad badan u qaxeen aysan u diyaarsaneyn inay la tacaalaan qulqulkaas faraha badan ee barakacayaasha.
Burcadda ayaa sii wadda beegsashada ganacsiyada, farmashiyeyaasha iyo iskuullada.
Booliiska qaranka Haiti ayaa Isniintii iska caabbiyay weerar lala maagganaa madaxtooyada balse rag hubeysan ayaa galay Isbitaalka Haiti ee Jaamacadda Qaranka oo u dhow, si ay uga dhigtaan xarun talis.
O’Neill kuma cusba xaaladaha ammaan ee caqabadaha leh, isagoo kasoo shaqeeyay Rwanda, Sierra Leone, Kosovo, Bosnia, Nepal iyo Suudaanta Koofureed. Balse wuxuu la amakaagay sida ay gebi ahaanba burcad meesha uga saareen maamulkii Haiti taasoo bilaabatay 29 February kuna qasbay raysal wasaate Ariel Henry, inuu is casilo isagoo dibadda ku maqan.
Haiti ayaa doorashadiisii ugu dambeysay qabtay 2016 mana uusan lahayn madaxweyne tan iyo 2021 markii Jovenel Moïse lagu dhex dilay gurigiisa Port-au-Prince. Haiti haatan malaha wax saraakiil lasoo doortay.
Isbitaalka ayaa la xiray bishii lasoo dhaafay sababo la xiriira rabshadaha waxaana qorshuhu ahaa in Isniintii dib loo furo.
Xasilooni darrada joogtada ah, hogaamiyayaal kaligood talis ah iyo dhibaatooyinka ka dhasha masiibooyinka dabiiciga ah ayaa waxay Haiti u horseedeen in uu noqdo dalka ugu saboolsan qaaradaha Amerika.
Waxaa sare u kacay weerarada ay geystaan burcadda iyo falalka afduubka ah iyadoo heerka maciishadda dalkaas ay hoos u dhacay oo ku dhawaad boqokiiba 60 dadweynaha ay ku nool macluul.
Dhulgariirkii ka dhacay Haiti 2010 ayaa waxaa ku dhintay in ka badan 200,000 oo qof, halka uu burburiyay kaabayaashii dhaqaalaha ee dalkaas.
Ciidamo nabad ilaalin ah oo ka socday Qaramada Midoobey ayaa la geeyay Haiti sanadkii 2004 si xaaladda amni darrada ah ay wax uga qabtaan balse waxaa ciidamadaas laga soo saaray sanadkii 2017.
