In kasta oo ay sii xumaanayso xaaladda dhaqaale ee Yurub, dowladuhuna ay ka hortagayaan tahriibayaasha, hadana dhallinyaro badan oo reer Tuniisiya ah ayaa weli doonaya inay ku tahriibaan doonyaha khatarta badan ee ka gudba badda Mediterranean-ka, iyagoo aaminsan inay tagi doonaan dalal uu ka mid yahay Talyaaniga oo ay noloshooda wax iska baddeli doonto.
Xanaan Erdidi ninkeeda ayaa qaatay go’aan nolosha wax ka beddelaya. Habeen ka hor intaanan ku kulmin caasimadda Tuniisiya ee Tunis, wuxuu u sheegay inuu baxayo.
Mukhalasiin ayaa u soo bandhigay inuu boos ka bannaan yahay doon u socoto Talyaaniga wuxuuna go’aansaday inuu khatartaasi u babac dhigo: waxa uu ka daalay qol ciriiri ah oo ku nool yihiin isaga qoyskiisa oo ka kooban afar.
Wuxuu qoyskiisa la rabaa inay nolol fiican helaan, sidaas darteed waxa uu doonayaa inuu ka faa’iideysto fursadda ay u soo bandhigeen Mukhalasiinta.
“Mararka qaar labadeennuba waannu ooynaa sababtoo ah carruurteenu uma heli karno alaab ay ku ciyaaraan, xitaa dharka ay xirtaan waa kuwa la soo isticmaalay, oo ay nasiiyaan dad kale,” ayay tiri Xanaan.
“Mararka qaar waxaan door bidnaa inaan carruurta guriga ku hayno oo aan suuqa geyn, sababtoo ah haddii aan halkaas geyno waxay arkayaan khudaar, sida tufaaxa ama canabka, mana awoodno inaan u iibino sida darteed guriga ayaan ku celinnaa si aysan ugu ooyin.”
Xanaan way ka war haysaa khatarta wayn ee uu ninkeedu galayo. “Ninkaygu waxa uu rabaa in uu baxo si uu xaaladayada nololeed ee qoyska yaga wax uga baddelo, marka waxbuu ka baddeli doonaa ama wuxuu ku dhimanayaa badda, labadaas mid un ayay noqon doontaa” ayay tiri.
Ragga sida Xanaan ninkeeda, tallaabadani waxay u noqonaysaa doorasho caadi ah.
Dalka Tuniisiya ayaa waxaa ka taagan xaalad dhanka nolosha ah. Tirada qoysaska ay haysato xaaladda nololeed ayaa saddex jibaarantay tan iyo 2010-kii, waxayna hadda marayaan ku dhawaad hal milyan.
Kala bar dadka dalka Tuniisya ayaa ku nool saboolnimo. Sannadkii hore, shaqo la’aantu waxay gaartay ku dhawaad boqolkiiba 20%.
Waa dalkii huriyay kacdoonkii Carabta. Muddo dheer ayaa lagu ammaanayay sheekooyinka guusha ee dhaqdhaqaaqaasi.
Wadamo badan oo ku yaal Waqooyiga Afrika iyo Bariga Dhexe, kacdoonadii ka dhacay toban sano ka hor waxay u keeneen xasillooni darro iyo fowdo.
Laakiin Tuniisiya waxa ay ku guulaysatey isbedel dhanka dimuqraadiyadda ah. Madaxweynihii 23-ka sano haystay dalkaasi – Zine al-Abidine Ben Cali – ayaa xilka laga tuuray, waxaana si taxadar leh loo sameeyay dastuur cusub, oo ku saleysan rabitaanka dadweynaha.
Markii ugu horeysay oo kumanaan kun oo reer Tunisia ah oo ku dhawaaqaya is badal ay buux dhaafiyeen wadooyinka dhamaadkii 2010-kii, taasoo calaamad u ahayd bilawga kacdoonkii Carabta, waxay ka bilaabatay falcelin ka dhalatay muuqaal ku saabsan dhimashadii Maxamed Bouazizi oo khudaar waddada ku iibinayay.
Waxa uu isku gubay meel ka baxsan dhismo ay dowladda hoose leedahay ka dib markii gaari kacan uu watay ay la wareegeen maamulka.
Waxaan ka fakaray inaan u kuurgalo sida ay hadda dareemayaan khudaarleyda magaalada Tunis, sidaas darteed waxaan ku booqday waddoyinka ay khudaarta ku iibiyaan waxaana kala hadxlay xaaladdooda.
Rag aan la kulmay waxay ii sheegeen inay lacagaha ay meel ka dhigtaan khudaarta ay ku kharash gareeyaan safarrada khatarta ah ee doomaha iyagoo aaminsan inay nolol tan ka fiican ay ka helayaan Yurub.
Talyaanigu waa xeebta ugu dhow ee ay hiigsanayaan. Waxay ii sheegaan in haddii ay ku guuldareystaan inay gaaraan meeshii ay u socdeen, ay sii wadaan inay isku dayaan.
Uma badna in hadafkooda ay wax ka baddali doonto ballan qaadayada ka dhanka ah muhaajiriinta ee xukuumadda cusub ee garabka midig ee Talyaaniga.
Mid ka mid ah nimanka oo lagu magacaabo Seif Eddin Hassouine, ayaa faahfaahinaya sida uu horay ugu kharash gareeyay 4,000 oo doolar laba safar oo doon ah oo aan lagu guulaysan, mar kasta waxaa qabanayay ilaalada xeebaha oo dib ayaa loogu celiyay gurigiisa. Laakiin wuxuu qarka u saaran yahay inuu mar kale tijaabiyo nasiibkiisa.
“Dalkani shaqo ma leh, lacag ma leh, waxaa fiican in la tago,” ayuu yiri.
Rachid Ben Jaafar, oo suqan qudaarta qaro ku iibinaya, ayaa ku raacay: “Qiimaha maciishadda waa ay sarreeysaa, noloshu aad bay qaali u tahay, ma xamili karo intan in ka badan.”
Kacdoonkii Guga Carabta waxa lagu calaamadeeyay xusuusta dadka halkan jooga.
Walid Kassraoui waa qof wax badan u huray kacdoonkaasi waxaa markaasi laga toogtay lugta, waana la badbaadin waayay. Hadda waxa uu la halgamayaa sidii uu shaqo u heli lahaa, lugtiisa macmalka ayaa maalin walba xasuusinaysa qiimaha waxa kacdoonka kaga lumay.
