Waxaa jira calaamado badan oo muujinaya in xaaladda guud ee Itoobiya aysan wanaagsaneyn. Iyadoo ay socdaan laba dagaal oo ka kala socda gobollada Amxaarada iyo Oromada, mid ka mid ah garabyada Xisbiga Xoreynta Shacabka Tigray (TPLF) ee waqooyiga ayaa muujiyay damaciisa ku aaddan inuu bilaabo dagaal cusub—kaas oo suuragal ah inuu ku wajahan yahay dawladda federaalka.
Iyada oo ay jiraan xaaladahan cakiran, saddex xisbi mucaarad oo waaweyn ayaa si wadajir ah ugu baaqay “badbaadinta qaranka,” iyagoo ka digaya in Itoobiya ay ku sugan tahay xaalad burbur u dhow.
Xisbiga ENAT, Xisbiga Kacaanka Dadka Itoobiya (EPRP), iyo Xisbiga Midnimada Itoobiya oo Dhan (AEUP) ayaa si dhaliil leh u falanqeeyay natiijooyinka shirkii labaad ee xisbiga talada haya ee Barwaaqo, kaas oo toddobaadkii hore dib u doortay Abiy Axmed inuu sii ahaado madaxweynaha xisbiga.
Shirkaasi waxa uu sheegay in Itoobiya ay gaartay “guulo dhaqaale, diblomaasiyadeed, iyo siyaasadeed” lixdii sano ee la soo dhaafay, isagoo sidoo kale sheegay horumar laga sameeyay garsoorka. Si kastaba ha ahaatee, sheegashooyinkan ayaa u muuqda kuwo laga shakisan yahay marka loo eego xaqiiqooyinka ka jira gudaha dalka.
Itoobiya ayaa si joogto ah ugu soo muuqataya warbaahinta caalamka arrimo la xiriira dagaallo baahsan iyo qalalaase amni oo ay ku dhinteen kumannaan rayid ah gobollo kala duwan.
Intaa waxaa dheer, xadgudubyo baahsan oo ka dhanka ah xuquuqda aadanaha—oo ay ka mid yihiin xarig aan sharci ahayn, kufsi, iyo dilal aan maxkamad marin oo ka dhaca goobaha colaadda—ayaa si weyn u wiiqaya sheegashooyinka xisbiga talada haya.
“Farxaddeennu waxay noqon lahayd mid aan xad lahayn haddii Itoobiya dhab ahaan gaartay guulaha [uu sheeganayo xisbiga talada haya] lixdii sano ee la soo dhaafay,” ayay saddexda xisbi ku sheegeen baaqooda wadajirka ah ee lagu doonayo in lagu “badbaadiyo qaranka.”
Marka la eego qiimayntooda, xisbiyadu waxay ku doodayaan in “qaranku ku dhow yahay burbur.” Waxay muujinayaan halista daran ee ay wajaheyso xaaladda amniga, iyagoo xusay in “guri nabad lagu gaaro ay hadda la mid tahay in lagu guuleystay lotto.”
Xisbiyadu sidoo kale waxay tilmaameen afduubyo baahsan oo muwaadiniinta lagu qasbo inay bixiyaan malaayiin birr si loo sii daayo. Waxay carabka ku adkeeyeen in dagaallo ka socdaan dhammaan daafaha dalka, taasoo sababaysa dhibaatooyin aad u badan oo haysata shacabka.
Bishii November 2024, xisbiyada mucaaradka oo ay weheliyaan dhaq-dhaqaaqayaal ayaa isku dayay inay abaabulaan mudaharaad dadweyne oo ka dhan ah dagaalka oo ka dhaca magaalada Addis Ababa. Si kastaba ha ahaatee, dawladda ayaa mamnuucday dhacdadaasi, iyadoo xirtay dad badan oo ka mid ahaa qaban-qaabiyeyaasha.
Xisbiyadu waxay hadda ku boorinayaan xisbiga talada haya inuu dib u qiimeeyo xaaladda dalka, iyagoo sidoo kale shacabka ugu baaqaya inay ku biiraan dadaalladooda lagu doonayo in lagu badbaadiyo qaranka.
Sidoo kale, waxay beesha caalamka ka codsadeen inay ka caawiso joojinta dagaallada ka socda qaybo kala duwan oo dalka ka mid ah. Waxay muujiyeen go’aankooda ah inay si wadajir ah ugu shaqeeyaan sidii loo baajin lahaa halista sii kordheysa loogana badbaadin lahaa Itoobiya burbur sii fida.
Weli lama oga in dawladda uu hoggaamiyo Abiy Axmed ay ka jawaabi doonto baaqa mucaaradka.
