Madaxweynaha Maraykanka Donald Trump ayaa dib uga noqday xaddidaadyadii xukuumaddii Biden ay saartay weerarrada diyaaradaha aan duuliyaha lahayn (drones) iyo howlgallada ciidamada gaarka ah ee ka baxsan goobaha dagaalka caadiga ah.
Turmo wuxuu si rasmi ah ugu laabtay xeerarkii dabacsanaa ee uu adeegsaday muddo xileedkiisii koowaad, sida ay sheegeen ilo xog-ogaal u ah arrinta.
Xilligii uu xilka hayay Madaxweyne Joe Biden, ciidamada Maraykanka iyo hay’adda sirdoonka CIA waxay u baahnaayeen oggolaansho rasmi ah oo ka yimaada Aqalka Cad ka hor inta aan la beegsan bartilmaameedyo looga shakisan yahay in ay ka tirsan yihiin kooxaha argagixisada, meel ka baxsan goobaha dagaalka rasmiga ah.
Laakiin hadda, taliyeyaasha ciidamada ee furimaha dagaalka ayaa mar kale heli doona awood ay iyagu go’aan uga gaari karaan in ay fuliyaan weerar.
Dib-u-dajintan xeerarka waxay muujinaysaa in Maraykanku uu u badan yahay inuu kordhiyo weerarrada cirka ee lagu bartilmaameedsanayo argagixisada, gaar ahaan meelaha aan si buuxda loo maamulin sida Soomaaliya iyo Yemen. Sidoo kale, waxay sare u qaadaysaa khatarta waxyeellada shacabka.
Xukuumadda Trump si rasmi ah uma shaacin isbeddelkan, balse warbixino hore oo ay baahisay CBS News ayaa shaaca ka qaaday arrintan.
Balse ilo xog-ogaal ah, oo codsaday in aan la magacaabin maadaama ay arrintan xasaasi tahay, ayaa caddeeyay in Trump uu dib u dhaqan-geliyay xeerarkii uu soo rogay bishii Oktoobar 2017, isaga oo si rasmi ah u laalay xeerarkii Biden ee la dajiyay Oktoobar 2022. Mas’uul sare oo ka tirsan Wasaaradda Difaaca ayaa xaqiijiyay arrintan.
Goorta go’aanka la qaatay
Lama oga xilliga rasmiga ah ee Trump uu go’aankan qaatay, laakiin waxay u muuqataa inuu dhacay kaddib weerar cirka ah oo lagu qaaday maleeshiyaad ka tirsan Daacish (ISIS) oo ka dhacay Soomaaliya bishii Febraayo 1.
Khudbad uu jeediyay 21-kii Febraayo, Sebastian Gorka, oo ah Agaasimaha Amniga Qaranka ee La-dagaallanka Argagixisada, ayaa si buunbuunin leh u sheegay in Trump uu si shaqsi ah u ansixiyay weerarkaas. Haddii xeerarka cusub la dhaqan-geliyo, taas looma baahnaan doono mar kale.
Hegseth wuxuu ku sugnaa Jarmalka 11-kii Febraayo. 16-kii Febraayo, waxaa dhacay weerar kale oo lala beegsaday Daacish, sida uu xaqiijiyay taliska AFRICOM. Gorka ma uusan xusin weerarkaas, balse wuxuu ku dhawaaqay: “Waxaan dushooda ku daadinay culayskii cadaabta.”
Dukumentiyo la shaaciyay oo ay heshay New York Times iyada oo adeegsanaysa Xeerka Xorriyadda Macluumaadka (FOIA) ayaa muujiyay xeerarkii Trump iyo kuwii Biden ee la kala dejiyay. (Hay’adda ACLU ayaa sidoo kale dacwad u gudbisay maxkamadda si loo helo xeerarkii xilligii Trump.)
Xeerarkii Trump ee xilligii uu xilka hayay waxay qeexayeen shuruudo guud oo lagu oggol yahay “weerarrada tooska ah” ee la-dagaallanka argagixisada—kuwaas oo intooda badan ah duqeymo cirka, mararka qaarkoodna ah hawlgallo ciidan.
Haddii shuruudahaas la buuxiyo, hawl-wadeennada dagaalka ayaa si madaxbannaan u go’aamin kara bartilmaameedkooda. Laakiin nidaamka Biden wuxuu adkeeyay xeerarka, isaga oo waajib ka dhigay in Aqalka Cad oggolaansho ka bixiyo weerar kasta.
Sidoo kale, nidaamka Trump wuxuu oggolaaday in bartilmaameedka weerarrada lagu xusho kaliya xubinnimada urur argagixiso, taasoo u sahli karta taliyeyaasha in ay beegsadaan dagaalyahanno heer hoose ah.
Nidaamka Biden wuxuu xaddiday weerarrada, isaga oo faraya in Madaxweynaha si shaqsi ah u oggolaado weerarrada oo keliya marka bartilmaameedku yahay qof muhiim ah.
Labada nidaamba waxay sheegayaan in ay jirto “hubanti dhow” oo ah in dadka rayidka ah aan waxyeello loo geysan, hase yeeshee xeerarkiiTrump waxay hoos u dhigeen heerka ilaalinta ragga dadka rayidka ah ah marka la barbar dhigo haweenka iyo carruurta, sida lagu ogaaday dib-u-eegis la sameeyay xilligii Biden.
Taliyeyaasha oo xor laga dhigay
Afhayeenka Golaha Amniga Qaranka, Brian Hughes, ayaa ka jawaabay su’aal ku saabsan isbeddelka xeerarka, isaga oo sheegay in taliyeyaasha la siiyay xorriyad buuxda:
“Madaxweyne Trump kama laba-labeyn doono in uu tirtiro argagixisada qorshaynaysa weerarro ka dhan ah Maraykanka,” ayuu yiri. “Ma oggolaan doonno in nidaamka xukuumaddii Biden carqaladeyso howlgallada dagaalka. Maraykanku wuxuu dib ugu soo laabtay dagaalka ka dhanka ah argagixisada.”
Xeerarkii Biden ayaa horey u oggolaaday in taliyeyaasha ay fuliyaan weerarro is-difaacid ah iyada oo aan loo baahnayn oggolaansho sare.
Weerarro badan oo la-dagaallanka argagixisada ee sannadihii dambe ayaa hoos imaanayay qaanuunkaas, sida duqeymaha lala beegsaday Al-Shabaab ee Soomaaliya si loo difaaco ciidamada ay Maraykanka taageeraan, iyo sidoo kale weerarrada lagu qaaday Xuutiyiinta Yemen si loo ilaaliyo maraakiibta la beegsaday.
Waxaa sidoo kale yaraaday weerarradii la-dagaallanka argagixisada ee ka baxsan goobaha dagaalka rasmiga ah, maadaama hanjabaadda argagixisadu ay is-beddeshay.
Markii ay sii xoogeysanayeen dagaalyahannada Daacish, waxay isugu tageen Ciraaq iyo Suuriya—kuwaas oo ah meelaha Maraykanku si toos ah uga dagaallamaan, loona tixgeliyo goobaha dagaalka caadiga ah. Sidaas darteed, xeerarka gaarka ah ee duqeymaha si toos ah uma khuseyn.
Kororka isticmaalka diyaaradaha drones-ka ee dagaalka, oo billowday qarnigii 21-aad, wuxuu la jaan qaaday dagaalka ballaarnaa ee ka dhashay weerarradii 11-kii Sebtembar 2001.
Weerarrada bartilmaameedsan ee ka baxsan goobaha dagaalka rasmiga ah waxay noqdeen xeelad dagaal oo Maraykanka si joogto ah u adeegsado.
Weerarrada drones-ka ee lagu beegsaday argagixisada waxay billowdeen xilligii Madaxweyne George W. Bush, waxayna si weyn u kordheen intii uu xilka hayay Barack Obama, taasoo sare u qaadday doodaha sharci iyo siyaasadeed ee la xiriira khasaaraha shacabka.
Bishii Maajo 2013, Obama wuxuu dejiyay xeerarkii ugu horreeyay ee nidaaminaya weerarrada ka baxsan goobaha dagaalka. Laakiin Trump wuxuu 2017 ku beddelay nidaam dabacsan. Biden wuxuu hakiyay nidaamkaas, isaga oo soo rogay xeerar u dhigma kuwii Obama—kuwaasoo hadda la laalay.
