Dawada Pregabalin ayaa lala xiriiriyay tiro dhimasho ah oo adduunka oo dhan ah, laakiin isticmaalayaal badan ayaa ka gata dawadan suuqa madow.
Soomaaliya ayaa ka mid ah dalalka laga isticmalo kiniinkan balse waxaa jira khataro badan oo caafimaad oo laga digay inuu leeyahay kiniinkan oo marna dawo loo isticmaalo marna loo adeegsado maandooriye ahaan, sida uu BBC-d u sheegay Dr. Cabdiraxmaan Cabdulqaadir Cismaan (Shihaab) oo ka ku takhakhusay cudurrada guud kana howlgala isbitaalka Erdogan ee magaalada Muqdisho
Waa maxay pregabalin, maxaase loo isticmaalaa?
Pregabalin waxaa loo isticmaalaa in lagu daweeyo xanuunno ay ka mid yihiin qallalka, suuxdinta, maskaxda, neerfaha iyo yaraynta walaaca si la mid ah dajinta dareemada jirka.
Dhaqaatirta ayaa u qora bukaanada dawadan marka ay ka helaan cuduradan,balse bukaanada qaar ayaa mararka qaar isticmaala xad ka badan kii loo qoray taas ayaana sababta khataro caafimaad oo adag.
“Dawadan marka la isticmaalo waxay leedahay saamayn hurdo badan, xanuun baabi’iye ama welwelka oo kaa yaraada, marka qofku si uun ha ku helo ama dhaqtar ha u soo qoree, qofka wuxuu u isticmaala in ka badan, aniga waxaaa isoo maray qof igu dhahay waxaa isticmaalay toddobo xabo, marka sidaas hadday dhacdo waxaa imaanaysa inuu qofku joogtooyo, ka dibna uu qabatim,” ayuu Dr. Shihaab.
Sidee dawadan looga isticmaalaa Soomaaliya?
Sida uu BBC-da u shegay Dr. Shihaab, dawada Pregabalin waa mid laga helo goobaha isbitaallada iyo xarumaha lagu iibiyo dawooyinka ee Muqdisho.
‘‘Haa, waa laga helaa Soomaaliya waana lagu iibiyaa farmashiyaasha iyo goobaha kale ee dawada,laakin waxay u baahan tahay in si la mida wadamada kale si gaara loogu hayo isha” ayuu intaas ku daray dhakhtar Shihaab.
Wuxuu intaa ku daray in marka la eego caalamka dawadan kaliya lagu bixiyo warqad dhaqtar si looga taxadaro waxyeellada ay sababi karto iyadoo ah dawo loo adeegsado in cuduro lagu daweeyo.
‘‘Sida loo adkeeyey dawadan xitaa dhakhaatiirta oo dhan ma wada qoran kaliya waxaa qora dhakhtarka neerfaha, goobaha caafimaadkuna ma bixiyaan ilaa qoraalka dhakhtar noocaas oo kale inuu qofku sido oo u soo qoray mahaa, taas macnaheedu waa sida looga taxadarayo,” ayuu yiri Dr. Shahaab.
Imisa dhimasho ayaa lala xiriiriyay pregabalin?
Pregabalin waxaa lagu soo bandhigay Maraykanka iyo Ingiriiska sanadkii 1993kii.
Daraasad lagu daabacay joornaalka caafimaadka ee Nature Communications ayaa ku qiyaastay in tirada qiyaasta pregabalin iyo daawada gabapentin ee la midka ah ee maalin kasta laga qaato adduunka ay kordheen in ka badan afar laab intii u dhaxaysay 2008 iyo 2018.
In ka badan siddeed milyan oo dawooyin ah oo loogu talagalay pregabalin ayaa laga buuxiyay England 2022. Sannadkaas, 441 dhimasho oo lala xiriiriyay daroogada ayaa laga soo sheegay England iyo Wales.
Sanadkii 2023-kii, warbixinta dhimashada xad dhaafka ah ee sanadlaha ah ee Australia ayaa lagu sheegay in ay tahay 887 dhimasho ah oo lala xiriiriyay.
