Warbixin cusub oo lagu daabacay website-ka madasha caalamiga ah ee (Gulf International Forum) ayaa ka digtay in fiilooyinka muhiimka ah ee badda hoosteeda mara laga yaabo in ay bartilmaameed cusub u noqdaan weerarrada soo socda ee Xuutiyiinta ee Badda Cas, taasoo muujinaysa khatar isa soo taraysa oo si weyn u carqaladayn karta isgaarsiinta iyo dhaqaalaha caalamka.
“Shabakadda fiilooyinka isgaarsiineed ee muhiimka ah ee biyaha hoostooda waxay noqon kartaa bartilmaameed jilicsan oo ku habboon weerarka soo socda ee Xuutiyiinta” ayaa lagu yiri warbixinta.
Weerarada Xuuthiyiinta ee lagu bartilmaameedsanayo maraakiibta ganacsiga ee ku sugan badda cas ayaa halis weyn ku ah isu socodka badda, balse waxaa suuragal in kooxdu fuliso r ka dhan ah fiilooyinka isgaarsiinta ee badda hoosteeda mara sida uu sheegay wasiirka warfaafinta, dhaqanka iyo dalxiiska ee xukuumadda fadhigeedu yahay magaalada Cadan ee caalamku aqoonsan yahay.
Toddobaadyo ka hor, bog Telegram ah oo ay leeyihiin kooxda Xuuthiyiinta ayaa daabacay warbixin ay ku lifaaqan yihiin sawir muujinaya khariidadda shabakadaha fiilooyinka internet-ka iyo isgaadhsiinta ee mara badda cas iyo gacanka Carabta.
Fiilooyinka internet-ka waa mid ah kaabayaasha ugu muhiimsan adduunka, iyada oo loo adeegsado in ka badan 95% xogta caalamiga ah iyo isgaarsiinta dunida, waxaana maalin kasta la isku marsiiya iswaydaaris dhaqaale oo dhan $10 trillion.
Soomaaliya iyo sameeynta ay ku yeellanayso
Sida ku cadda xogta rasmiga ah ee ku jirta bogga rasmiga ah Hay’adda Isgaarsiinta Qaranka (NCA) Soomaaliya waxaa laga isticmaalaa ilaa afar fiilo oo ah kuwa fiber optic-ga.
Xargaha badda hoosteeda ee fiber optic-ga ee Soomaaliya laga isticmaalo oo afar ah ayaa lagu kala magacaabaa Gulf2Africa, DARE, Peace iyo Eassy. Marka laga reebo Eassy oo gabi ahaanba ku wareegsan qaarada afrika, saddex kale waxaa ay ku dhamaadan geeska ayga oo soo mara badda cas.
Wasiirka wasaaradda isgaarsiinta iyo tiknoolajiyadda Soomaaliya Jaamac Xasan Khaliif ayaa BBC-da u sheegay inkasta oo Soomaaliya ay arrinta ay ka qabto walaac la mid ah dunida inteeda kale haddana ay filayaan in kooxdu aysan ku dhiirran karin fulinta weerar noocaas ah.
“Runtii waa jirtaa cabsi badan iyo xaalado kala duwan oo is soo taraya oo laga qabo in kooxda xuutiyiinta ay carqaladeeyna habsami u socdka gancsiga iyo isgaarsiinta aduunka, ayaga oo jaraya xargaha fiber optic-ga” ayuu yir wasiirka oo BBC-da u warramay.
Inkasta oo uu jiro walaac heer calami ah hadda wasiirku waxa uu tillmaay in Xuutiyiinta aysan lahyeen awoodda ay ku jaraan xargaha mara bada hoosteeda.
“Ganacsi fara badan iyo isgaarsiinta aduunka ayaa ku xiran habsami u socodka xargahaan, waana na samaaynaysa hadii ay dhacdo, laakin awooddaas kooxdu ma lahan” ayuu yiri Wasiirka wasaaradda isgaarsiinta iyo tiknoolajiyadda Soomaaliya .
isgaarsiinta iyo tiknoolajiyadda Soomaaliya .
“Aqoon tiknoolajiyadda oo heerkaas gaarsiisan kooxdu ma lahan marka waa ay ku adkaan doonta in wax badan ay sameeyaan” ayuu hadalkiisa sii raaciyay.
Sanadkii 2017-kii markii ay cilad ku timid fiilada Fibre Optic ee badda hoosteeda ee laga isticmaalo Koonfurta Soomaaliya ayaa waxaa ka dhashay khasaare dhaqaale oo weyn, sidii ay xilligaasi sheegtay Dowladda Soomaaliya.
Dowladda Soomaaliya ayaa sheegtay xilligaasi in internet-ka go’an awgiisa ay maalin walba Soomaaliya khasaaraysay lacag dhan $10m dollar.
Shaafici Shariif Maxamed oo ka faallooda dhaqaalaha iyo ganacsiga ayaa qaba in Soomaaliya oo ku jirta dalalka ugu jaban qiime ahaan dhanka internet-ka ay arrintan dhan walba ka sameeyn doonto.
“Soomaaliya waa wadanka sadexaad ee ugu raqiisan internet-ka marka hadii uu go’o waxaan ognahay in ay ka dhallan doonto saameeyn dhaqaale oo weyn”.
Sidoo kale Sandhool Axmed Geelle oo ah fallanqeeye arrimaha dhaqaalaha iyo siyaasadda ayaa dhankiisa qaba in dhan walba oo noolasha ka mid ah ay Soomaaliya uu ka saameyn toadii ay kooxdu xargaha jarto .
“Soomaaliya waa wadanka kali ah ee aan lacag lahayn ee isticmaala lacaga digitaalka ah meel walba miyi iyo magaalo ,marka si weyn ayay arrintaan noo saameyn doonta” ayuu BBC-da u sheegay.
“Caafimadka ganacsiga iyo waxbarashad ayuu sameeyn doona “ ayuu hadalkiisa sii raaciyay .
