Kulan aan caadi ahayn oo ay xalay isugu yimaadeen golaha wasiirrada ee Soomaaliya ayaa lagu ansixiyay heshiis ay dhawaan galeen dowladaha Soomaaliya iyo Isutagga Imaaraadka Carabta. Haddaba maxay yihiin qodobbada ugu waaweyn ee ku jira heshiiskan?
Xukuumadda federaalka Soomaaliya waxaa saxiixa heshiiskan ku matalayay Wasiirka gaashaandhigga Cabdiqaadir Maxamed Nuur halka Imaaraadka Carabta ay wakil ka ahayd wasaaraddooda Gaashaandhigga.
Heshiiskan oo ku saabsan iskaashiga arrimaha ciidanka, amniga iyo ladagaalanka argagixisada ayaa ujeedadiisa lagu sheegay “in labada dal ay iska kaashadaan la dagaallanka ururrada argagixisada iyo khataraha ka imankara.”
Heshiiska waxaa ku cad in dowladda federaalka ee Soomaaliya ay codsiga iskaashiga u gudbisatay dowladda Imaaraatka, waxaana diiradda lagu saari doonaa tabarka ciidammada, qalabayntooda, siinta hubka, rasaasta iyo agabka kale.
Sida ku cad heshiiska dowladda Imaaraatka Carabta waxay xaq u leedahay adeegsiga marinnada barriga, dekadaha badda, garoomada cirka ee dhulka jamhuuriyadda iyadoo kaashanaysa dowladda Soomaalilya.
Waxyaabaha ay ogolaatay dowladda Soomaaliya
Sida ku cad nuqulka qoraalka heshiiska Soomaaliya iyo Imaaraatka, waxay xukuumadda federaalka ogolaatay in:
- Xubnaha dowladda Imaaraatka ay joogi karaan gudaha jamhuuriyadda si ay u qabtaan howlaha iyaga oo kaashanaya dowladda Soomaaliya
- Imaaraatka uu soo gelin karo dalka agabka iyo saanadda ciidan, hubka iyo rasaasta loo adeegsan doono arrimaha ciidanka, amniga iyo ladagaallanka argagixisada
- Imaaraatku uu ka qeyb qaato baarista iyo xog ururinta kiisaska xubnaha ururrada argagixisada ah, iyo cid walba oo maalgalisa ama gacansiisa ama dhiirigalisa ama gacan ka geysta ama ka qeyb qaata argagixisada
- Soomaaliya ay u ogolaatay Imaaraatka Carabta inuu dalka ka furto xarumo tababar oo labada dal ay shirko ku yihiin sida tababarka ciidanaka iyo qalabeyntooda si loola dagaallamo argagixisada iyo maalgalinteeda
- Dowladda Soomaaliya ay wadashaqeyn iyo wadatashi ay la yeelato Imaaraatka si loo baadi goobo goobaha ay dalka kaga sugan yihiin ururrada argagixisada iyo khataraha ka iman karaba
- Si wadajir ah u fuliyaan howlagallada ciidan
- Soomaaliya ay qaaddo tallaabooyinka ku haboon ee la dagaallanka maalgelinta argagixisada iyo soo afjaridda ilihiisa gudaha dalka.
- Waxyaabaha u furan dowladda Imaaraatka waxaa kamid ah
- Inuu fuliyo howlgallada ciidan iyo amni oo ay kamid yihiin howlgallada barriga, badda iyo cirka ee uu u arko in ay habboon tahay isaga oo kaashanaya Soomaaliya, si loo baabi’iyo ururrada argagixisada ah ee ku sugan dalka
- Imaaraatku wuxuu la baxayaa kharashaadka maaliyadeed iyo kan howlfulineed ee ciidankiisa howsha ku jira si waafaqsan heshiiskan
- Soomaaliya waxay Imaaraatka u ogalaanaysaa adeegsiga dhulkeeda marka ay fulinayso howlgallada ka dhanka ah khataraha soo food saarayo ciidamadeeda ama howlaha uu qabanaayo si waafaqsan heshiiskan
Tallaabo horay loo qaaday
Maalimihii lasoo dhaafay waxaa baraha bulshada qabsaday hadal-heyn ku saabsan in heshiiskan ay markii ugu horreysay ansixintiisa ka biyo diideen qaar ka mid ah golaha wasiirrada, inkastoo aysan dowladda Soomaaliya xaqiijin arrintaas.
Hase ahaatee waxaa jira dad kale oo soo dhaweeyay heshiiskan kuna tilmaamay mid qeyb ka ah dadaalka ay dowladda Soomaaliya ku dooneyso in ay uga adkaato Al-Shabaab oo ay haddaba kula jirto dagaal.
Su’aalaha la iska weydiinayay heshiiskan waxaa ka mid ah; yey dani ugu jirtaa?
Axmed Kaboole oo ka faallooda arrimaha amniga ayaa BBC-da u sheegay in kani uu yahay heshiis wax ku ool ah.
“Waxaa lagu jiraa waqti ay Soomaaliya u baahan tahay caawinaad militeri, dalkana waxaa saaran cunaqabateyn hub, dhaqaale ahaan iyo dhisme ahaan ciidanna Soomaaliya meesha ay mareyso waan ognahay, marka in dowladdu ay raadsato saaxiibbo ay ka kaashato la dagaallanka argagixisada oo hub casri ah heysta waa tallaabo horay loo qaaday,” ayuu yiri Kaboole.
Waxa uu sheegay in heshiiskan uu la mid yahay kii ay Turkiga iyo Liibiya kala saxiixdeen markii ala dagaallamayay xoogagga uu hoggaamiyo Khaliifa Xaftar.
Hase ahaatee waxa uu hoosta ka xariiqay in ay jiraan meelo ka mid ah heshiiska oo ay su’aalo ka imaanayaan, ayna tahay in dib loo eego.
“Sida ku qoran heshiiska, ma xakameysna dhaqdhaqaaqa ay sameynayaan Imaaraadka, waxaa loo adeegsan karaa argagixisada iyo qolo kasta oo dowladda hujuum ku ah, marka erayga ah qolo kasta oo dowladda hujuum ku ah waxaa laga yaabaa in uu su’aal galo.”
Isagoo sii wata hadalkiisa ayuu intaas kusii daray:
“Soomaalia isku dhac ayaa ka jira, siyaasiyiinta ayaa mararka qaar isqabsada, in awoodahaas aan loo isticmaalin arrin ka baxsan argagixisada waa arrin aad iyo aad ugu baahan in dib loo fiiriyo.”
Sida ku xusan qoraalka heshiiska, dhinacyadu hoosta ka wada xariiqeen in uu furan yahay wax ka beddelka heshiiskan waqti walba iyada oo loo marayo isdhaafsi qoraallo labada dhinac ku dhex maraya kannaalada dublumaasiyadeed.
Heshiiska Amniga ee ay gaareen wasaaradaha difaaca ee Soomaaliya iyo Imaaraadka ayaa la hor geyn doonaa Baarlamaanka Soomaaliya si ay uga doodaan meel marintiisa.
